نفقه زن از نگاه قانون مدنی اسلامی

پرداخت نفقه سبب همبستگی زن و شوهر و دیگر اعضای خانواده می‌شود.
 

یکی از ماهیت های زندگی مشترک این است که سبب آرامش برای زوجین شود و برای رسیدن به این هدف زوجین مکلف هستند که دست را و قوانین دینی را اجرا کنند تا زندگی آنها آرامش بخش جانهای زخمی آنها شود.قوانین وجود دارد که برای مردان است (آنها سرپرست هستند….) و برخی قوانین هستند که مشترک بین زن و مرد هستند (خوش اخلاقی، عفت داشتن…) قوانین هم وجود دارد که برای خانم ها هستند که یکی از این قوانین که می‌خواهیم در این نوشتار صحبت کنیم؛ پرداخت نفقه به زوجه است. بر اساس مبانی حقوقی اسلام، تامین هزینه و خرج خانواده بر عهده شوهر است و نباید از این امر مهم سرپیچی کند و زندگی را برای خانواده خود سخت کند. 
 

نفقه شامل همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن می شود مثل مسکن، پوشاک، غذا، اثاثیه منزل و هزینه های درمان و حتی خادم البته در صورتی که زن عادت به داشتن خادم داشته باشد و یا به واسطه مریضی نیاز به آن داشته باشد. [1] منظور و مقصود از نفقه متعارف این است که با توجه به شرایط زندگی خانوادگی و دوستان و زنان هم درجه او در همان شهر و منطقه که زندگی می‌کنند، باید همانند آنها برای او نیز امکانات را تامین کنید. 
 

خداوند در قرآن کریم به صراحت بیان کرده است که مردان وظیفه دارند تا به زنان خود نفقه بپردازند. و اینکه چرا سرپرستی و ولایت را به مردان داده، بخاطر تفاوت های است که از نظر آفرینش در وجود مردان و زنان قرار داده است. و در مقابل این حق حاکمیت، مرد وظیفه دارد که پرداخت های مالی و احتیاجات آنها را بر طرف سازد. اَلرِّجَالُ قَوَّ مُونَ عَلَى النِّسَآءِ بِمَا فَضَّلَ اللَّهُ بَعْضَهُمْ عَلَى بَعْضٍ وَ بِمَآ أَنْفَقُواْ مِنْ أَمْوَ لِهِمْ. مردان عهده دار امور زنان هستند، این از آن روست که خداوند برخی از مردم را بر بعضی دیگر برتری داده و نیز از آن روست که مردان از اموال خود هزینه زندگی زنان را بپردازند. [2] 

نکته: شرط سرپرستی و مدیریت یک خانواده، لیاقت تأمین و اداره زندگى است. 
 

کاشانه ای که برای ماندن در کنار هم بنا شود و قصد آن، بودن در کنار هم تا همیشه باشد. نیاز دارد تا گرما بخشی به این کاشانه وارد شود تا زن و مرد را در آرامش قرار دهد. یکی از این انرژی بخش ها برای خانم که سبب نرم خو شدن آنها می‌شود و زندگی را برای شما هم گلستان می‌کند، دادن نفقه است. در قانون اسلامی، نفقه را فقط برای زن دائمی در نظر گرفتند. (در عقد دائم نفقه زن برعهده‌ شوهر است) [3]  و برای زن موقت نفقه وجود ندارد. در عقد موقت التزام شوهر بر دادن نفقه ریشه ی قراردادی دارد. یعنی؛ زن و شوهر با یکدیگر شرط کنند که نفقه را پرداخت کند و مرد قبول کند. (در عقد انقطاع زن حق نفقه ندارد مگر اینکه شرط شده یا آنکه عقد مبنی بر آن جاری شده باشد.) [4]
 

یک سری از وظایف و تکالیفی برای خانم ها در نظر گرفته شده است که زن خوب آنها را انجام می‌دهد و تمکین می‌کند. این وظایف عبارت اند از اطاعت کردن از شوهر در انجام وظایف زناشویی، خوش اخلاقی و زندگی کردن در منزلی که شوهر در آن سکونت دارد. این خانمی که چنین وظایفی را به خوبی انجام می‌دهد، شایسته است که مستحق دریافت نفقه باشد. اما گروهی از افراد هستند که این وظایف را انجام نمی‌دهند و ارزشی برای آنها قائل نیستند و از انجام دادن وظایف زوجیت خود امتناع می‌ورزند و نیازهای مشروع شوهر خود را برآورده نمی‌سازند، این زنها را ناشزه می‌گویند. برای این نوع زنها نفقه ای وجود ندارد. (اگر زن بدون مانع مشروع، از ادای وظایف زوجیت امتناع کند و نیازهای مشروع جنسی شوهر را برآورده نسازد، مستحق نفقه نخواهد بود و نفقه ساقط خواهد شد) [5]
 

این تصور ایجاد نشود که زن سرمایه دار نیاز به نفقه ندارد، بلکه شوهر باید در حد توان و وسع خودش برای همسر خود نفقه در نظر بگیرد و به او پرداخت کند. مرد وظیفه دارد که نفقه همسر خود را پرداخت کند و اگر توان مالی داشته باشد ولی از پرداخت آن امتناع بورزد، زن می‌تواند از او شکایت کند. چنان که صراحتا در قانون مجازات اسلامی بیان شده است:هر کس با داشتن استطاعت مالی نفقه زن خود را در صورت تمکین ندهد یا از تادیه نفقه دیگر اشخاص واجب النفقه امتناع کند دادگاه او را از سه ماه و یک روز تا پنج ماه حبس محکوم خواهد نمود.[6]
 
نکته پایانی : پرداخت نفقه سبب همبستگی زن و شوهر و دیگر اعضای خانواده می‌شود. انفاق کردن مرد به زن، به او احساس کفایت و مفید بودن می‌دهد و به او القا می‌کند که شوهرش برای حفاظت از خانواده و آسایش او می‌کوشد. مردان نیز این کوشش را سندی برای علاقه خود به همسر و فرزندان و دست مایه غرور و اقتدار خویش می‌دانند. [7]

پی نوشت :
[1] ماده ۱۱۰۷ قانون مدنی
[2] قرآن کریم ،سوره مبارکه نساء ،آیه 34
[3] ماده 1106 قانون مدنی
[4] ماده 1113 قانون مدنی
[5] ماده 1108 قانون مدنی
[6] شهلا رضایی، قانون مجازات اسلامی بر اساس قانون مصوب 1392/2/1، تهران: قانون یار، سال چاپ 1397،چاپ اول، ماده ۶۴۲ قانون مجازات اسلامی
[7] فریبا علاسوند، زن در اسلام حقوق و تکالیف (جلد 2)، قم: مرکز نشر هاجر(وابسته به مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران)، سال چاپ 1392، چاپ دوم، صفحه 154